De geschiedenis van Utrecht in vogelvlucht

Utrechters zijn trots op hun stad. En terecht! De geschiedenis van Utrecht is waanzinnig interessant. In deze blog het verhaal van 2000 jaar Utrecht in vogelvlucht.

Leestijd: 1:59 min.

Aan het eind van de 7e eeuw kwam de Engelse missionaris Willibrord naar Nederland. Op de restantent van het Romeinse fort liet hij een kerkje bouwen, dat gewijd was aan Sint-Maarten. Utrecht werd daarmee een uitvalsbasis voor het bekeren van stammen in het noorden. Het was Bonifatius die Willibrord opvolgde en enige tijd later kreeg Utrecht de status van bisdom. Utrecht werd een echte kerkenstad en in de binnenstad waren tientallen kloosters te vinden.

Op haar hoogtepunt besloeg bisdom Utrecht wel driekwart van het huidige Nederland. Over een groot deel hiervan was de bisschop van Utrecht de hoogste baas. Hij woonde in zijn paleis op het Domplein, bezat een leger, sprak recht en hief belastingen. Mede door de belangrijke rol van de kerk, werd Utrecht 500 jaar lang de grootste en belangrijkste stad van Nederland.

IIn 1122 kreeg Utrecht stadsrechten uit handen van de Duitse Keizer Hendrik V (blog). De stad kreeg een zelfstandig stadsbestuur, er werd een singel met stadsmuur aangelegd, en men begon met het graven van de Oudegracht. Utrecht was een bloeiend handelscentrum met kooplieden uit alle windstreken. De Oudegracht fungeerde als een kilometerslange binnenhaven met bruggen die als marktplaatsen dienst deden. In deze periode zijn de beroemde werven en werfkelders ontstaan, nu gevuld met tientallen gezellige restaurants. [Lees ook: Waarom je in Utrecht het jaar 1122 moet kennen]

De levendige handel en bevolkingsgroei zorgde voor het ontstaan van een omvangrijke middenklasse van ambachtslieden en handelaren. Een groot deel van deze middenklasse had zich georganiseerd in gilden, een soort beroepsverenigingen. Deze gilden zagen toe op een goede opleiding van ambachtslieden, de kwaliteit van het afgeleverde werk, en zij hadden een zorgtaak in geval van ziekte en overlijden. Bekende Utrechtse gilden waren de Zakkendragers, de Vleeshouwers en het Smedengilde.

De goed georganiseerde ambachtslieden en handelaren, oefenden een grote invloed uit op het bestuur van de stad. Toen de bisschop van Utrecht op een dag met zijn leger op veldtocht was, pleegden de gilden een succesvolle machtsgreep. Utrecht kreeg toen al in 1304 een gekozen stadsbestuur, en heeft daarmee de oudste gemeenteraad van Noord-west Europa. [Lees ook: De meest democratische stad van Nederland]

In 1636 werd de Universiteit van Utrecht opgericht. In die tijd woonde er vlak achter de universiteit een ontzettend bijzondere vrouw. Haar naam was Anna Maria van Schurman. Op zeer jonge leeftijd kon zij al lezen en schrijven, en toen zij achttien was sprak zij wel 14 verschillende talen. Anna Maria wilde dolgraag naar de universiteit, maar dit kon niet want zij was een vrouw.

Toch besloot zij zich hierbij niet neer te leggen. Er ontstond een brede discussie, en na intern beraad werd Anna Maria toch toegelaten tot de Universiteit Utrecht. Zij werd daarmee de eerste vrouwelijke studente van Nederland en misschien wel van heel Europa. In 1641 schreef zij een ‘Dissertatie over de geschiktheid van de vrouwelijke geest voor de wetenschap en literatuur.’ Anna Maria van Schurman werd bekend door heel Europa en had contact met belangrijke wetenschappers, zoals de Franse filosoof Descartes.

In 1674 vond er in Utrecht een grote ramp plaats. Op de avond van 1 augustus bereikte een hevig stormfront de stad. Deze storm, waarschijnlijk een valwind, was zo hevig dat het middelste deel van de Domkerk volledig instortte. Sindsdien zijn de Domtoren en Domkerk van elkaar gescheiden. Gelukkig is de Domtoren blijven staan en deze is nog altijd de hoogste kerktoren van Nederland (112 meter). Over deze ramp schreef Thea Beckman het prachtige kinderboek ‘Stad in de Storm’.

In 1883 werd in Utrecht de ANWB opgericht. Het was een vereniging voor fietsliefhebbers die wekelijks uitstapjes op de fiets organiseerde. Twee jaar later werd op de Maliebaan het eerste fietspad van Nederland aangelegd. Het was een echt fietspad waarbij fietsers voorrang hadden op al het andere verkeer.

Vandaag de dag is Utrecht een geweldige fietsstad. In 2019 en 2022 werd zij uitgeroepen tot beste fietsstad ter wereld. Bij het centraal station staat de grootste fietsenstalling ter wereld, met plek voor 12.500 fietsen. Bovendien is Utrecht de enige stad waar zowel de Tour de France, Giro d’Italia en de Vuelta zijn gestart.