De rivier de Vecht (ook wel Stichtse Vecht genoemd, om het verschil met de Overijsselse Vecht te benadrukken) is een meer dan 2000 jaar oude rivier. De Vecht was een afsplitsing van de rivier de Rijn. Vroeger stroomde de Rijn langs Utrecht en zij was een belangrijke schakel tussen Engeland en het Romeinse Rijk. In de buurt van het Romeise castellum Fectio (nabij het huidige fort Vechten) splitste de Rijn zich in de Vecht en vormde via het Flevomeer een verbinding met de Noordzee, en verder richting de Elbe en Oostzee. Mogelijk is de naam van de Vecht afgeleid van het castellum Fectio, dat iets betekent in de trant van ´de snel stromende´.

De oudste vermelding van de Vecht komt uit de geschriften over de Romeinse veldheer Drusus, stiefzoon van keizer Augustus. Hij zou in 12 voor Christus over de Vecht zijn gevaren om de Friezen te bestrijden. Ook in 16 na Christus trok een Romeinse vloot van meer dan 1000 schepen over de Vecht op weg naar Germaanse stammen in Noord-Duitsland. Het moet voor de primitieve bewoners van de Vechtstreek een indrukwekkend schouwspel geweest zijn.

Vanaf de 10e eeuw begon men het gebied ten westen van de rivier (Vinkenveen en omstreken) te ontginnen. In de tijd van de Vikingen werden er langs de Vecht al versterkingen en wachttorens gebouwd. In de loop van de tijd werden deze uitgebreid tot zogenaamde ridderhofsteden. Slot Zuylen, Nijenrode, Oudaen en Gunterstein hier mooie voorbeelden van. Deze ridderhofsteden hadden een strategische ligging in het grensgebied tussen Utrecht en Holland. Meermaals was de Vechtstreek een strijdtoneel van het conflict tussen de bisschoppen van Utrecht en de heren van Amstel.

In de 15e eeuw zorgde verstedelijking en bevolkingsgroei ervoor dat ook het gebied ten oosten van de Vecht, tussen Utrecht en Hilversum, werd ontgonnen. De dikke veenlaag droogde op, klonk in en hierdoor kon er turf gewonnen kon worden. Ook kwamen er steen- en pottenbakkerijen langs de Vecht. De aanwezigheid van goede rivierklei en turf, en de ligging tussen Amsterdam en Utrecht maakten het een uitstekende vestigingsplaats.

De turfwinning zorgde voor een een karakteristiek landschap met petgaten en legakkers, waarop de turf te drogen werd gelegd. Er ontstond een heuse turfkoorts. Nadat ook legakkers werden weggestoken, ontstonden er grote plassen in het landschap. De Vinkeveense- en Loosdrechtse plassen zijn overblijfselen van de turfkoorts waar het goed recreëren is.

In de 16e en 17e eeuw begonnen rijke Amsterdamse kooplieden prachtige buitenplaatsen langs de Vecht te bouwen. In lente was er een soort volksverhuizing van de stad naar het platteland en vice versa in de het najaar. De man die deze transformatie naar de Vecht als lustoord in gang zette was Joan Huydecooper. Samen met een bevriende architect heeft hij ongeveer 25 buitenplaatsen langs de Vecht gerealiseerd en doorverkocht. Huydecooper kan gezien worden als de eerste projectontwikkelaar van Nederland.