Wat Sint Maarten voor de stad Utrecht betekent

Eén van de eerste kerkjes die vroeger op het Domplein stond, was gewijd aan Sint Maarten. Sindsdien is Sint Maarten de beschemheilige van Utrecht (ook wel schutspatroon genoemd). Inwoners van Utrecht waren Sint Maartensmannen en trokken onder het vaandel van Sint Maarten ten strijde. Het Sint Maartensfeest wordt hier jaarlijks nog uitgebreid gevierd.

Maarten werd geboren in het jaar 316 in de stad Szombathely, gelegen in het westen van Hongarije. Zijn geboorteplaats bevond zich, net als Utrecht, aan de noordgrens van het Romeinse Rijk (de Limes).

De vader van Maarten was opgeklommen van gewone soldaat tot officier in het Romeinse leger. Toen Maarten 15 jaar was moest ook hij het leger in. Net als zijn vader werd Maarten officier en kreeg hij de leiding over een groep soldaten.

Na een lange en zware veldtocht in het jaar 353, was Maarten met zijn manschappen op weg naar de stad Amiens in Noord-Frankrijk. Aangekomen bij de stadspoort gebeurde er iets bijzonders:

Moeizaam sleepte de bedelaar zich weg van de poort. Naar een stille plek buiten de stadsmuur. Hij had angst voor die ruwe soldaten. Ze hadden hem al eens als een troffee door de stad gedragen. Allebei zijn verlamde benen waren toen gebroken.



Omstander haalden de soldaten juichend binnen. De kroegen stroomden vol. Zowat elke soldaat had een vrouw om zijn nek. Het was feest in Amiens. Martinus had stil gewacht bij de poort tot alle soldaten binnen waren en wende zich tot de kreupele: “Mijn soldij heb ik al weggegeven, maar ik zie dat je het koud hebt. Hier.” Met zijn kortzwaard sneed Martinus zijn mantel door. Het grootste stuk wikkelde hij als een deken om de schouders van de bibberende man. “Dat is alles wat ik voor je heb. Ik zal de winter door moeten komen met een halve mantel. Als dat mij lukt, zal dat jou ook lukken.” De man zei niets. Hij keek Martinus alleen diep in de ogen. Zonder woorden steeg de officier op een reed de stad binnen. Heerlijk om weer een echt stro-bed onder je te voelen. (Uit: Sagen van Utrecht, 1997)

Diezelfde nacht verscheen God in Maartens droom. Hij bekeerde zich vervolgens tot het Christendom en werd later gekozen tot bisschop van Tours. Als bisschop was hij beroemd en geliefd onder het volk. Een echte volksheld dus. Er gaan vele verhalen rond over de wonderen die Sint Maarten verricht heeft.

Op 8 november 397 stierf Maarten. Hij was toen ongeveer 80 jaar oud. Op 11 november werd zijn lichaam bijgezet op het kerkhof van Tours. Kort na zijn dood werd Maarten heilig verklaard en werd hij dus Sint Maarten. In de middeleeuwen was hij misschien wel de bekendste en populairste heilige.

Sint Maarten kan gezien worden als een christelijke variant van het Germaanse oogstfeest. De sterfdag van Maarten viel aan het einde van de oogsttijd. In Utrecht vond er in deze periode altijd een jaarmarkt plaats. Dit was een feestelijk gebeuren. Er werden vee geslacht en nieuwe wijn geschonken. Het traditionele gerecht met Sint Maarten was gans.

Vroeger hingen boeren, nadat de oogst voor de winter binnen was gehaald, een uitgeholde knol met een kaarsje bij de deur. Mensen die te weinig hadden om zelf de winter door te komen, mochten bij hen aankloppen, zodat ook zij genoeg eten hadden voor de winter. Het feest van Sint Maarten staat symbool voor mededogen en naastenliefde.

Wat ben je bereid te schenken delen of te geven, met een ander die minder heeft dan jijzelf? En kun je jezelf openstellen om te ontvangen?

Sint Maarten is ook het eerste lichtfeest. De dagen worden korter. Het is belangrijk om te zoeken naar lichtpuntjes in een donkere tijd. En ook om te zoeken naar het licht in jezelf. Het aansteken van lichtjes en de optocht met lampionnen is hierbij een mooie symboliek.

Zoals eerder vermeld is Sint Maarten al eeuwenlang de beschermheilige van Utrecht. Dit is ook waarom de vlag van Utrecht diagonaal rood en wit is. Als Romeinse officier droeg Maarten een rode mantel. Toen hij deze met zijn zwaard door de helft sneed, werd zijn witte hemd daaronder zichtbaar. Op bijna elke lantaarnpaal in de binnenstad, is het rood-witte wapenschild van Utrecht te zien. De bloemen in de stad zijn rood-wit van kleur. En FC Utrecht speelt natuurlijk ook in rood-witte shirts. Vroeger was zelfs de Domtoren (ook wel Maartenstoren genoemd) rood-wit geschilderd.

Op de Domtoren staat geen haantje als windvaan, maar is Sint Maarten afgebeeld. Naast de Domtoren, kun je in de Pandhof en Flora’s hof, het in steen gebeitelde levensverhaal van Sint Maarten terugvinden. In het Catharijneconvent kun je de hamer vinden waarmee Sint Maarten de duivel mee zou hebben geslagen. In de wijk Wittevrouwen is er een muurschildering van Sint Maarten te zien. En voor de Martinuskerk aan de Oudegracht, staat een levensgroot standbeeld van Maarten op zijn paard.

Jaarlijks zijn er rond 11 november Sint-Maartensvuren, is er een lichtjesparade, en kun je naar FC Utrecht voor de helft van de prijs.